Erkeklerin genelinin, kadınların da epey bir bölümünün kadınlardan “bayan” diye söz ettiğine siz de defalarca şahit olmuşsunuzdur. Belki siz de daha kibar olduğunu düşünerek bu hataya düşüyorsunuz. Bu hata, hem dil bilgisi olarak yanlış hem de ahlaken yanlış. Kibar olmayı amaçlarken aslında kadınları aşağılıyorsunuz.
Bu konuda uzun zamandır yazmak istiyordum ama içimden bir ses de “boş ver, uğraşma” diyordu ama her duyduğumda sinir olma kat sayım o kadar arttı ki, yazmaya karar verdim.
Önce kısaca kelimelerin anlamlarına bakalım:
- Kadın: bir cinsiyet adıdır. TDK’ya göre “erişkin dişi insan” olarak tanımlanıyor. 4. Karşılığı ise “bayan”.
- Kız: Kadının çocuk olanı. Yani “erişkin olmayan dişi insan” Ayrıca yine TDK’ya göre, kendimizden küçük dişi insanlara kız diyebiliriz.
- Bayan: Yine TDK’ya baktığımızda şöyle diyor: “isim Kadınların ad veya soyadlarının önüne getirilen saygı sözü”. Sonraki anlamlarında “Kadın” ve “seslenme ünlemi” de var.
TDK her ne kadar sonraki anlamlarda kadın ve bayan sözcüklerini karşı karşıya getirse de; bay ve bayan sözcükleri, birer unvandır (ünvan değil). Bu nazik cinsiyet unvanları ismin, genellikle soyismin önüne getirilir. Tıpkı adademik unvanlar gibi. Örn: Bay Kahverengi, Bayan Kahverengi.
Fakat bu unvanlar aslında Türkçe’de yer almaz. Bu dilde, ilk İngilizce derslerinde gördüğünüz Mr. Brown ve Mrs Brown yoktur. Türkçe’de cinsiyet unvanı olarak ismin sonuna getirilen bey ve hanım kullanılır. Örn: Tarık Bey, Pınar hanım.
Gel gelelim bayan sözcüğünü kullanmayı tercih edenler; bu sözcüğü bir unvan olarak dahi değil, doğrudan kadın sözcüğünün yerine; kibarlık olsun diye kullanıyor. Oysa kadın sözcüğü kaba değildir. Yine de bir kadından nezaketle söz etmek isterseniz hanımefendi demeyi tercih edebilirsiniz.
TDK sözlüğünde kadın ve kız ayrımı çocuk olmakla veya aradaki yaş farkıyla yapılırken, halk arasında bu ayrım kadının bekareti ile yapılıyor. Eğer dişi bir insan hala bakireyse kız, “kızlığını bozdurmuşsa” kadındır. Mesela İngilizce’de bu ayrım evlilikle yapılıyor. Evli olmayan kadınlar Miss, evli olanlar Mrs unvanını alıyor. Bu da formal bir ayrıntı sadece.
Sıkıntı da burada başlıyor. Sokakta hamile bir kadın görse aklına gözlerini dünyaya yeni açacak bir insan yavrusu yerine seks gelen kimseler bir “kız”a “kadın” demekten imtina ediyor. Çünkü kadın derlerse “kötü kadın” demiş olacak.
Ancak bunu yaparken kadınları daha çok aşağılıyorlar. Her seferinde; bir kadına nasıl hitap edeceklerini şaşırdıklarında; kadın mıdır, kız mıdır bilemediklerinde beyinlerindeki seks lambası yanıyor. Ateş basıyor, sıcak oluyor… Bir kadına bayan dedikleri her defasında o kadına aslında kabalık ediyorlar.
Maalesef bu hatayı kadınlar da yapıyor. Birçok kadın kendine ve hemcinslerine bayan deyip, böyle demeyenlere öfkeleniyorlar.
Yıllar önceydi. Kim olduğunu ve ne konuştuğumuzu gerçekten hatırlamadığım bir kıza, internetten sohbet ederken kendisi için “kadın” sözcüğünü kullanmıştım. O da beni henüz kadın olmadığı konusunda uyarmıştı. O an ondan çok ben utanmışımdır. O kız da umarım hala öyledir…
Biliyorum; birçoğunuz size öyle öğretildiği için, bayan sözcüğünü kibarlık sandığınız için nezaketle kullanıyorsunuz; ama kadınlara bayan demek ayıptır, ahlaksızlıktır, kabalıktır…
Canım arkadaşım daha ne kadar feministlerin boş işlerine katılacaksınız?
Amerikada veya ingilizce dilinin kullanıldığı ülkelerde, dışarıda bir kadına seslenirken “HEY WOMAN!” mı deniyor yoksa “Hey Lady”(Türkçe olarak bayan) mi? Kadına bayan demek nasıl kabalıktır bu nasıl bir gerizekalı zihniyet ürünüdür. Sen sokakta gördüğün bir erkeğe, kardeşim, beyefendi bakar mısın mı diyorsun, yoksa erkek bakar mısın mı? Allah aşkına bi siktirin gidin valla.
Efe beyefendiyi takdir ettim doğrusu… ne kadar da açık seçik(!) anlatmış meramını!